بسم رب المهدی(عج)

معنای لغوی و اصطلاحی رجعت

رجعت در لغت به معنای «بازگشت» به کار می‏رود و در اصطلاح به بازگشت گروهی از مردگان به این جهان همزمان با قیام جهانی حضرت مهدی+ گفته می‏شود، و طبعاً بازگشت این گروه قبل از فرا رسیدن رستاخیز خواهد بود. روی این اصل گاهی از رجعت در شمار رویدادهای قبل از قیامت یاد می‏شود. و گاهی در زمره حوادث مربوط به ظهور مهدی منتظر+ مذکور می‏گردد. ولی باید دانست که مسأله رجعت از دیدگاه شیعه رویدادی است مستقل از دو موضوع یاد شده (قیامت و ظهور حضرت مهدی+)، اگرچه بین هر سه موضوع پیوند زمانی برقرار است.

محدث گرانقدر شیعی شیخ حرّ عاملی می‏نویسد:

مراد از رجعت در نزد ما همانا زندگی بعد از مرگ و پیش از قیامت است، و همین معنی است که از لفظ رجعت به ذهن خطور می‏کند و دانشمندان بر آن تصریح کرده‏اند.[1]

فقیه و متکلّم توانای شیعی شیخ مفید می‏فرماید:

خداوند شماری از امت محمد6 را بعد از مرگشان و پیش از برپائی قیامت برمی‏انگیزد، و این از اختصاصات مذهب آل محمد: می‏باشد و قرآن بر درستی آن گواهی می‏دهد.[2]

دانشمند متبحّر شیعه در قرن چهارم سید مرتضی علم‏الهدی پیرامون رجعت از نظر شیعه می‏نویسد:

عقیده شیعه امامیه چنین است که خدای متعال به هنگام ظهور امام زمان حضرت مهدی+ گروهی از شیعیان را که پیش از قیام آن حضرت از دنیا رفته‏اند، به دنیا بازمی‏گرداند تا آنان به پاداش یاوری و همراهی و درک حکومت آن وجود مقدس نائل آیند؛ و نیز برخی از دشمنان حضرتش را زنده می‏کند تا از ایشان انتقام گیرد، بدین ترتیب که آشکاری حق و بلندی مرتبت پیروان حق را بنگرند و اندوهگین شوند.[3]

علامه مجلسی; پس از نقل روایات فراوان و ذکر اقوال بزرگان درباره رجعت می‏نویسد:

از دیدگاه ما رجعت به مؤمنان راستین و کافران فرورفته در گرداب کفر و الحاد اختصاص دارد و کسی غیر از این دو گروه به دنیا بازنخواهد گشت.[4]

از این بیانات و با توجه به احادیثی که در کتب معتبر شیعه گردآوری شده به روشنی برمی‏آید که شیعیان رجعت را منحصر به بازگشت گروهی از مؤمنان و کافران می‏دانند و بس.

ب) رجعت در اصطلاح فقهی

رجعت مصدر ثلاثی مجرّد از باب رَجَع، یَرْجِعَ، رجوعاً است. لغت‏شناسان معنای این واژه را، بازگشتن و برگشتن می‏دانند. در فقه شیعه نیز به همین مفهوم، به کار برده شده است چنان‏که فقها آن را هم در حوزه زبانی و هم حوزه عملی، به مفهوم رجوع کردن شوهر به همسر خود معنا کرده‏اند.[5]

واژه رجعت در معانی متعددی استعمال شده است که برای روشن شدن محل بحث در این پژوهش آنها را نقل نموده و معنای محل بحث را مشخص می‏کنیم:

زیرا برگشتن در جایی به کار می‏رود که قبل از آن، رفتن یا جدا شدن اتفاق افتاده باشد.

- بازگشت روح به بدن در این دنیا

در قرآن در بعضی از موارد رجعت در این معنا استعمال شده است. مانند: )حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَهُمْ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِی(؛[6] «زمانی که مرگ یکی از آنها فرارسد می‏گوید: «پروردگارم مرا بازگردان»».