اشاره بحساب و طبقات اهل حساب
اشاره بحساب و طبقات اهل حساب
در روز حساب مردمان سه طایفه باشند، یُرْزَقُونَ فِیها بِغَیْرِ حِسابٍ 1.
و ایشان سه صنف باشند.
صنف اول سابقان و اهل اعراف که از حساب منزه باشند. در خبر است که چون درویشان را بحسابگاه برند فرشتگان از ایشان حساب طلبند. گویند چه بما دادهاید که حساب باز دهیم؟ خطاب حضرت عزت رسد که نیک مىگویند، شما را با حساب ایشان کار نیست و خود خطاب با پیغمبر است در حق جماعتى که ما عَلَیْکَ مِنْ حِسابِهِمْ مِنْ شَیْءٍ وَ ما مِنْ حِسابِکَ عَلَیْهِمْ مِنْ شَیْءٍ 2.
صنف دوم جماعتىاند از اهل یمین که بر سیئات اقدام ننموده باشند.
صنف سیم جماعتى که یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ 3.
اما اهل حساب نیز سه صنف باشند:
صنف اول جماعتى که دیوان اعمال ایشان از حسنات خالى باشد.
صنف دویم کسانى که وَ حَبِطَ ما صَنَعُوا فِیها وَ باطِلٌ ما کانُوا یَعْمَلُونَ 4 در شأن ایشان است، وَ قَدِمْنا إِلى ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً 5.
و طایفه سیم از اهل حساب که، خَلَطُوا عَمَلًا صالِحاً وَ آخَرَ سَیِّئاً 6. و ایشان دو صنف باشند:
صنفى که حساب خود همیشه مىکنند، «حاسبوا انفسکم قبل ان تحاسبوا» 7 شنیدهاند، لا جرم بقیامت یُحاسَبُ حِساباً یَسِیراً 8 باشند. و صنفى که از حساب و کتاب غافل بوده باشند، لا جرم بمناقشه حساب گرفتار شوند، «و من نوقش فى الحساب فقط عذب» 9. و حساب عبارت از حصر و جمع آثار حسنات و سیئات است که تقدیم یافته باشد تا بحکم عدل جزاى خود هر یکى بیابند و موقنان همیشه مشاهد موقف حساب باشند، «لا یؤخر حساب المؤمن الى یوم القیامة» 10.
یادداشتها
(1)- در آن بدون حساب روزى داده شوند. (غافر 40/ 40)
(2)- چیزى از حساب ایشان بر تو نیست و چیزى از حساب تو بر ایشان نیست.
(انعام 6/ 52)
(3)- خدا بدىهایشان را به خوبى تبدیل مىکند. (فرقان 25/ 70)
(4)- و آنچه در دنیا کردند پوچ شد و آنچه میکنند ناچیز است. (هود 11/ 16)
(5)- و پیش فرستادیم به آنچه کردند کارى را پس آن را غبارى پراکنده گرداندیم.
(فرقان 25/ 23)
(6)- کارى نیکو را با (کار) بد دیگرى آمیختند. (توبه 9/ 102)
(7)- (کارهاى) خود را برشمارید پیش از آنکه (کارهاى شما را) بر شمارند.
(حدیث)
(8)- شمار شود، شمارى آسان. (انشقاق 84/ 8)
(9)- آنکه در شمار سبک شمرده شود هرآینه عذاب شود. (حدیث)
(10)- حساب مؤمن به روز رستاخیز پس انداخته نشود. (حدیث)
