علی بامری

به نام خدا

فقیه‌ترین افراد

در باب اهمیت قرآن و جنبه های گره گشایی آن لازم است به این نکته نیز توجه داشته باشیم که شرط حاکمیت گفتمان قرآن در جامعه ژرف اندیشی در مسائل دینی است در روایتی از امام صادق علیه السلام به نقل از پیامبر(ص) می فرمایند : « أَ لَا أُخْبِرُکُمْ بِالْفَقِیهِ کُلِّ الْفَقِیهِ قَالُوا بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ مَنْ لَمْ یُقَنِّطِ النَّاسَ عَنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ مَنْ لَمْ یُؤْمِنْهُمْ مَکْرَ اللَّهِ وَ مَنْ لَمْ یُرَخِّصْ لَهُمْ فِی مَعَاصِی اللَّهِ وَ مَنْ لَمْ یَدَعِ الْقُرْآنَ رَغْبَةً إِلَى غَیْرِهِ لِأَنَّهُ لَا خَیْرَ فِی عِلْمٍ لَا تَفَهُّمَ فِیهِ وَ لَا عِبَادَةٍ لَا تَفَقُّهَ فِیهَا وَ لَا قِرَاءَةٍ لَا تَدَبُّرَ فِیهَا فَإِنَّهُ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ نَادَى مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَقْرَبَکُمْ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى مَجْلِساً أَشَدُّکُمْ لَهُ خَوْفاً وَ إِنَّ أَحَبَّکُمْ إِلَى اللَّهِ أَحْسَنُکُمْ عَمَلًا وَ إِنَّ أَعْظَمَکُمْ عِنْدَهُ نَصِیباً أَعْظَمُکُمْ فِیمَا عِنْدَهُ رَغْبَةً ثُمَّ یَقُولُ عَزَّ وَ جَلَّ لَا أَجْمَعُ عَلَیْکُمُ الْیَوْمَ خِزْیَ الدُّنْیَا وَ خِزْیَ الْآخِرَةِ فَیَأْمُرُ لَهُمْ بِکَرَاسِیَّ فَیَجْلِسُونَ عَلَیْهَا وَ أَقْبَلَ عَلَیْهِمُ الْجَبَّارُ بِوَجْهِهِ وَ هُوَ رَاضٍ عَنْهُمْ وَ قَدْ أَحْسَنَ ثَوَابَهُمْ،الجعفریات (الأشعثیات)، ص: 238»

در این روایت، پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله وسلم در روایتی که امام صادق علیه السلام هم در سلسلة سند آن وجود دارند، می-فرمایند آیا می خواهید شما را به فقیه ترین شما راهنمایی نمایم ؟

فقیه در اینجا مراد «فقیه» امروزی نیست بلکه کسی است که اندوخته‌‌‌ای ژرف و عمیق در دین شناسی دارد حضرت فرمود : کسی که مردم را از رحمت خدا نا امید نکند، اینگونه معرفی کردن تعالیم دینی و فرهنگ متعالی اهل بیت قابل توجه می باشد.

*جستجو نیازهای اندیشه در قرآن

منتهی از طرف دیگر این نا امید نکردن به معنی ایمن کردن از پیامدهای کار های بد نیست، لازمة ژرف‌‌‌اندیشی در دین این است که مبادا معصیت خداوند را برای مردم آسان کند.

فقیه و دین شناس واقعی، کسی است که قرآن را به سوی غیرقرآن وا ننهد، یعنی نباید با کم‌‌‌کاری نسبت به قرآن، شرایط را به گونه‌‌‌ای فراهم آورد که حقیقت‌‌‌جویان به سراغ غیر قرآن بروند، امام صادق(ع) فقیه را از این موضوع برحذر داشته‌‌‌اند که نباید نیازهای اندیشه ای خودش را در غیرقرآن جستجو کند.

این، را پیامبری که مومنان را به فراگیری علم و دانش و لو در چین فرا می‌خواند، می فرمایند، اما باید اساس و بن مایه های فکری بر اساس قرآن باشد.

و به صراحت می فرمایند : « مَنْ لَمْ یَدَعِ الْقُرْآنَ رَغْبَةً إِلَى غَیْرِهِ لِأَنَّهُ لَا خَیْرَ فِی عِلْمٍ لَا تَفَهُّمَ فِیهِ وَ لَا عِبَادَةٍ لَا تَفَقُّهَ فِیهَا وَ لَا قِرَاءَةٍ لَا تَدَبُّرَ فِیهَا » در دانشی که تفهم نباشد خیری نیست و اگر پایه و بنیه ژرف اندیشی در کار نباشد خیری در آن وجود ندارد، همان گونه که اگر عبادت مبتنی بر ژرف‌‌‌اندیشی در دین نباشد نتیجه مطلوب ندارد و نیز قرائتی که بدون تدبر باشد فاقد ثمربخشی بهینه است.

فقیه ژرف اندیش کسی است که برای آبشخورهای اصلی معرفتی خود به این سمت و سود برود و به خاطر دیگر منابع، قرآن را واننهد و قرآن را بگونه ای معرفی کند که نیاز به غیر قرآن در دل کسی باقی نماند، پیامبر در اینجا چنین ویژگی را برای عالم دینی بیان می کنند که چنین شاخصه‌‌‌ای برای شناخت یک عالم واقعی دینی امروزه نیز راهگشاست.

امروزه که جامعة علمی دین‌‌‌محور ما درگیر و دل‌‌‌مشغول تحول در علوم انسانی است، این معیار معرفی شده از سوی پیامبر و امام صادق علیه السلام می تواند چراغ راهنمای خوبی برای ما باشد. و همین درس از پیامبر اعظم و امام صادق برای ما بس که در مباحث اندیشه ای و اخلاق فردی و رفتار اجتماعی و کلان برنامه ریزی‌‌‌های اجتماعی به سراغ قرآن برویم و از ظرفیت بالا و بی‌‌‌بدیل قرآن در این زمینه‌‌‌ها بهره بگیریم. که قرآن در همه این ها از ظرفیت بالایی برخودار است.