علی بامری

اشاره بحالهائى که روز قیامت حادث شود و وقوف خلق بعرصات‏

آفتاب مفیض انوار است در آفرینش این عالم، و ماه از آن استفاضه نور میکند و بر مادون خود اضافه میکند در وقت غیبت او.

و کواکب مبادى فیضان انوار جزوى‏اند. پس چون نور الانوار مکشوف شود کواکب را وجودى نماند. وَ إِذَا الْکَواکِبُ انْتَثَرَتْ‏ 1؛ و ماه محو شود، وَ خَسَفَ الْقَمَرُ 2؛ و مستفیض بمفیض پیوندد، وَ جُمِعَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ 3 و چون ذو النور و نور یکى شود نه از افاضه اثرى ماند و نه از استفاضه، إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ‏ 4. لا یَرَوْنَ فِیها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِیراً 5 جبال را که سبب اعوجاج طرق وصول است و مقتضى مقاساة تعب سلوک است باول، کَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ‏ 6 کنند، و بآخر بکلى نسف، وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْجِبالِ فَقُلْ یَنْسِفُها رَبِّی نَسْفاً، فَیَذَرُها قاعاً صَفْصَفاً، لا تَرى‏ فِیها عِوَجاً وَ لا أَمْتاً 7. یعنى تشبیه و تنزیه و بحار را که عبور از آن جز بواسطه کشتیها که رساننده است بساحل نجات، و استدلال بثواقب کواکب متعذر باشد از میان برگیرند؛ وَ إِذَا الْبِحارسُجِّرَتْ‏ 8، تا بحر و بر، و شیب و بالا، و آسمان و زمین یکسان شوند و خلایق در عرصات قیامت ظاهر شوند، فَإِذا هُمْ بِالسَّاهِرَةِ 9. اهل برازخ را حجب کثیف و رقیق از پیش بردارند، وَ إِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ‏ 10 و در مواقف کشف اسرار بدارند، وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ‏ 11. آنها که از حبس برزخ خلاص یابند روى ببارگاه ربوبیت نهند، فَإِذا هُمْ مِنَ الْأَجْداثِ إِلى‏ رَبِّهِمْ یَنْسِلُونَ‏ 12. سموم و انیاب و اظفار و قرون از هوام و سباع و انعام باز ستانند تا سورت اطراف تضاد شکسته شود، «یؤخذ السم من الصل و الناب من الذئب و القرن من الکبش» 13، لا یَرَوْنَ فِیها شَمْساً وَ لا زَمْهَرِیراً. و مرگ را که بهر دو طرف تضاد سبب هلاک خلق بود بر صورت کبش املح میان بهشت و دوزخ بکشند تا بمرگ مرگ که نیستى نیستى باشد هستى مطلق که حیات ابدى باشد عیان شود. و دوزخ را بر صورت اشترى بعرصات آرند، وَ جِی‏ءَ یَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ‏ 14 تا اهل عیان او را مشاهده کنند، وَ بُرِّزَتِ الْجَحِیمُ لِمَنْ یَرى‏ 15، و از هول مشاهده او اجراى آفرینش بر نیستى خود اطلاع یابند، «فشرد شردة لو لا ان حسبها اللّه لا حترقت السماوات و الارض» 16.

یادداشت‏ها

(1)- و چون ستارگان فرو ریزند. (انفطار 82/ 2)

(2)- و ماه تاریک شود. (قیامة 75/ 8)

(3)- و ماه و خورشید بهم شوند. (قیامت 75/ 8)

(4)- چون خورشید در هم پیچیده شود. (تکویر 81/ 1)

(5)- در آن نه آفتابى مى‏بینند و نه سرماى سختى. (انسان 76/ 13)

(6)- چون پشم زده شده. (قارعه 101/ 5)

(7)- و ترا از کوهها مى‏پرسند پس بگو پروردگارم آنها را از جاى مى‏کند برکندنى، پس آنها را چون زمینى هموار و نرم رها میسازد، در آن نه کجى‏

(7)- مى‏بینى و نه بلندى‏اى. (طه 20/ 105- 107)

(8)- و چون دریاها بجوش آیند. (تکویر 81/ 6)

(9)- پس آنگاه ایشان در صحراى محشرند. (نازعات 79/ 14)

(10)- و چون گورها زیر و رو شوند. (انفطار 82/ 4)

(11)- نگاهشان دارید که ایشان مورد پرسش‏اند. (صافات 37/ 24)

(12)- پس آنگاه ایشان از گورها بسوى پروردگارشان راه مى‏پویند.

(یس 36/ 51)

(13)- زهر از مار کشنده و دندان تیز از گرگ درنده و شاخ از گوسفند بازستانند (حدیث)

(14)- و آن روز دوزخ را بیاورند (فجر 89/ 23)

(15)- و دوزخ براى آنکه ببیند آشکار شود. (نازعات 79/ 36)

(16)- پس (مردم) مى‏گریزند، گریختنى، اگر خدا آن را باز نمى‏داشت هرآینه آسمانها و زمین آتش میگرفت. (حدیث)